Της καθηγήτριας Αντιγόνης Λυμπεράκη, Μάρτιος 2013.

Αντιγόνη Λυμπεράκη

–  Καθηγήτρια Οικονομικών του Παντείου Πανεπιστημίου.

–  Αντιπρόεδρος της «Δράσης».

– Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης “Action Aid” της Ελλάδας και της Κένυας.

– Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.

– Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής την περίοδο 2003 – 2004.

–  Υπεύθυνη για τη σύνταξη και υποβολή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Απασχόληση στο Υπουργείο Εργασίας Κύπρου την περίοδο 2003 – 2004.

– Επικεφαλής της ομάδας συγγραφής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Απασχόληση του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων την περίοδο 2001 – 2004.

– Μέλος του Συμβουλίου Εμπειρογνωμόνων για την Απασχόληση και την Κοινωνική Ασφάλιση του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων την περίοδο 2001 – 2003.

– Εθνική Εμπειρογνώμων στην ομάδα εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για πολιτικές προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις την περίοδο 1997 – 1998 (ομάδα BEST).

·  Η χρεοκοπία της Ελλάδας

Ποιοι είναι οι κυριότεροι λόγοι που οδήγησαν την Ελλάδα στα πρόθυρα της ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας;

Η Ελλάδα οδηγήθηκε στο χείλος του γκρεμού επειδή χρεοκόπησε το κράτος. Υπάρχουν κι άλλες χώρες με σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αλλά η δική μας περίπτωση ξεχωρίζει εξαιτίας του κεντρικού και πρωταγωνιστικού ρόλου που έπαιξε το κράτος: (α) στην εκτίναξη των ελλειμμάτων, (β) στην παθητική και υποκριτική στάση να κρύβει τα προβλήματα “κάτω από το χαλί” (ώστε να σκοντάψει η εκάστοτε επόμενη κυβέρνηση) και (γ) στην επίκληση στατιστικών στοιχείων εσκεμμένα παραπλανητικών. Φυσικά, η κατάσταση χειροτέρεψε επειδή, εκτός από το γνωστό δημοσιονομικό έλλειμμα, η χώρα μας είχε και σοβαρό έλλειμμα ανταγωνιστικότητας (στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών) και ένα τεράστιο απόθεμα άλυτων προβλημάτων που μας είχαν παραπεμφθεί από προηγούμενες κυβερνήσεις («που άφηναν τα δύσκολα για αργότερα»). Τελικά, όμως, όλα τα δύσκολα μάς ήρθαν μαζί στην “τέλεια καταιγίδα” που καθιστά την ελληνική κρίση παράδειγμα προς αποφυγή σε όλα τα μελλοντικά βιβλία οικονομικής ιστορίας.

Με διαφορετικούς χειρισμούς και καλύτερη επικοινωνιακή πολιτική, θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε την εκτίναξη των spreads (σ.σ.: διαφορά επιτοκίων δανεισμού της Ελλάδας από τα αντίστοιχα της Γερμανίας) τον Απρίλιο του 2010, που ουσιαστικά μας απέκλεισε από τις αγορές;

Εκ των υστέρων είναι πάντα ευκολότερο να παίρνει κανείς αποστάσεις από τους χειρισμούς της στιγμής. Δε θα μπορούσε να περιμένει κανείς καλύτερους χειρισμούς από ένα πολιτικό προσωπικό και έναν κρατικό μηχανισμό που δεν καταλάβαινε ότι δεν είναι τα πάντα θέματα πολιτικής διαπραγμάτευσης (και ακόμα τώρα, τρία χρόνια μέσα στην κρίση και στα μνημόνια, δεν το έχουν καλοκαταλάβει όλοι τους). Τα προβλήματα της Ελλάδας δεν ήταν συγκυριακά, δεν ήταν παραπροϊόντα της διεθνούς ύφεσης, ούτε ήταν εντοπισμένα σε μια πτυχή της οικονομίας. Ήταν προβλήματα διαρθρωτικά, σύμφυτα με το παραγωγικό μοντέλο και με ένα πελατειακό, εσωστρεφές και διαπλεκόμενο σύστημα διανομής προνομίων. Όσοι επικαλούνται «κακούς χειρισμούς» μάλλον προσπαθούν να πετάξουν “την μπάλα έξω από το γήπεδο”.

Ορισμένες πολιτικές δυνάμεις του Τόπου, αλλά και μία μειονότητα των αναλυτών, υποστήριξαν ότι θα ήταν πιο συμφέρουσα για την Ελλάδα μια εθελούσια αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους από την προσφυγή της στο μηχανισμό στήριξης το Μάιο του 2010. Με άλλα λόγια, θα ήταν προτιμότερο ΤΟΤΕ να δηλώναμε ευθαρσώς ότι αδυνατούμε να ικανοποιήσουμε το σύνολο των υποχρεώσεών μας στους πιστωτές μας καλώντας τους σε διαπραγματεύσεις για το ακριβές ποσοστό αποπληρωμής. Συμμερίζεστε την άποψη αυτή;

Δηλαδή, για να το πούμε ευθαρσώς, κάποιοι άνθρωποι και κάποιοι αναλυτές υποστήριζαν από την αρχή ότι ήταν καλύτερο να χρεοκοπήσουμε στο “τσακ μπαμ”. Και αυτό να το κάνουμε μόνοι μας, χωρίς να ενημερώσουμε τους εταίρους μας (και με τα τραύματα της αξιοπιστίας μας ακόμα ανοιχτά, μετά την απόκρυψη στοιχείων και την προσπάθεια παραπλάνησης). Εκείνος ο δρόμος κατέληγε να καθιστά την Ελλάδα “κράτος – παρία”, χωρίς καμία υποστήριξη και με μόνη τη στιγμιαία ικανοποίηση ότι “πουλήσαμε τσαμπουκά”. Δύο χρόνια μετά, η Ελλάδα παραμένει μέλος της Ευρωζώνης, και δεν είχε κανένα λόγο να βουλιάξει απότομα σαν να ήταν μια μοναχική καλαμιά στον κάμπο. Και κάποιοι, επίσης, υποστήριζαν ότι πρέπει να διαλυθεί η ζώνη του ευρώ και στοιχημάτιζαν, μάλιστα, μεγάλα ποσά στη διάλυση και κατάρρευση του ευρώ…. Και τα έχασαν (ως τώρα). Αυτό δε θα πει πως θα έπρεπε να είχε ισοπεδωθεί η Ενωμένη Ευρώπη για να τους κάνουμε το χατίρι. Οι περισσότεροι από αυτούς που υποστηρίζουν σήμερα αυτές τις απόψεις, ή είναι υποκριτές και το κάνουν εκ του ασφαλούς, γνωρίζοντας ότι αυτός ο κίνδυνος αποσοβήθηκε τότε, ή είναι αφελείς και αγνοούν ότι, αν είχαμε μονομερώς κηρύξει πτώχευση, θα χρειαζόταν να μπούμε σε απείρως σκληρότερο πρόγραμμα λιτότητας και αβάσταχτης προσαρμογής (που θα έκανε τα μνημόνια να μοιάζουν με… Πρότυπες Παιδικές Χαρές).

·  Οι πολιτικές του Μνημονίου

Το ότι τα επιτόκια δανεισμού της Ελλάδας δεν αποκλιμακώθηκαν όπως προέβλεπε το αρχικό σχέδιο, αλλά κινούνται ακόμα σε δυσθεώρητα ύψη, δε συνιστά μια μεγάλη αποτυχία του Μνημονίου;

Οι εκτιμήσεις και προβλέψεις του Μνημονίου έπεσαν έξω. Αυτό είναι σε όλους γνωστό. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι οι αστοχίες προβλέψεων του Μνημονίου αποτελούν έναν “κακό έλεγχο” για την ίδια την ελληνική οικονομία και, κυρίως, για το πολιτικό σύστημα και τις ικανότητες (;) της κρατικής μηχανής και της δημόσιας διοίκησης. Έπεσαν έξω επειδή φαντάστηκαν πως είμαστε μια χώρα που εννοεί αυτά που λέει, που κάνει αυτά που διακηρύσσει και που μπορεί να εφαρμόσει εκείνα για τα οποία έχει δεσμευτεί. Αντί να κουνάμε το δάχτυλο στην τρόικα απαιτώντας ένα «καλύτερο Μνημόνιο» που να μη μας ζορίζει, καλύτερα είναι να σκεφτούμε ποιον πραγματικά εκθέτει η αστοχία των προβλέψεων. Εγώ, τουλάχιστον, ως Ελληνίδα, θα αισθανόμουν ντροπή να κατηγορώ κάποιον επειδή δεν έλαβε υπ’ όψιν του ότι είμαι αναξιόπιστη και δεν κάνω αυτά που λέω.

Υπό ποιες προϋποθέσεις και σε ποιο χρονικό ορίζοντα εκτιμάτε ότι μπορούν να μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού της χώρας μας ώστε το Ελληνικό Δημόσιο να ξαναβγεί για δανεισμό στις αγορές;

Αν δεν ορθοποδήσει η οικονομία μας και δεν απομακρυνθεί εντελώς και με τον πιο ρητό τρόπο ο κίνδυνος της χρεοκοπίας, δεν μπορούν να μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού, ούτε να βγούμε ξανά στις αγορές. Για τα επόμενα δύο χρόνια, η μόνη ρεαλιστική πηγή χρηματοδότησης είναι η Τρόικα και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, και, επομένως, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να αξιοποιήσουμε αυτά τα χρήματα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Η κριτική που ασκήθηκε στο Μνημόνιο αφορούσε περισσότερο την υπερφορολόγηση του ιδιωτικού τομέα. Ο στόχος για άμεση παραγωγή πρωτογενούς πλεονάσματος μπορούσε να είχε επιτευχθεί διαφορετικά;

Ασφαλώς υπήρχε εναλλακτικό μείγμα πολιτικής, με μεγαλύτερη έμφαση στις περικοπές των δαπανών του Δημοσίου. Αυτό δεν προκρίθηκε επειδή το Δημόσιο είναι η “ιερή αγελάδα”, ενώ ο ιδιωτικός τομέας ήταν και είναι δαιμονοποιημένος. Δυστυχώς, η επιλογή της υπερφορολόγησης, χωρίς διεύρυνση της φορολογικής βάσης και χωρίς πάταξη της φοροδιαφυγής, είναι κάπως σαν να πυροβολούμε τον εαυτό μας στο πόδι πριν από έναν αγώνα δρόμου. Τα βαρίδια του πελατειακού συστήματος και των “προνομιακών συνομιλητών” παρατείνουν και βαθαίνουν την ύφεση, ενώ ελλοχεύει για περισσότερο καιρό ο κίνδυνος ενός ατυχήματος.

·  Οικονομική Ανάπτυξη

Ποιες διαρθρωτικές αλλαγές πρέπει να γίνουν ώστε η Ελλάδα να επανέλθει σταδιακά σε θετικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης;

Τόνωση του ανταγωνισμού, άνοιγμα των επαγγελμάτων, εφαρμογή των αλλαγών στα εργασιακά, αποκρατικοποιήσεις, αξιοποίηση περιουσίας του Δημοσίου, απλούστευση διαδικασιών και νομοθεσίας, προσέλκυση ξένων επενδύσεων με ένα σταθερό, προβλέψιμο και εντός διεθνών πλαισίων θεσμικό περιβάλλον. Αλλά, επίσης, χρειάζεται και μια σοβαρή κοινωνική πολιτική, η οποία να εστιάζει στους νέους και στις γυναίκες, και να προσφέρει στήριγμα στην προσπάθεια ανάταξης της κοινωνίας, αντί να πετάει λεφτά από ’δω και από ’κει ή να επιδοτεί υψηλές συντάξεις νέων σε ηλικία συνταξιούχων. Να βοηθάει τις γυναίκες που πασχίζουν να συμπληρώσουν το οικογενειακό εισόδημα και να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες φροντίδας ηλικιωμένων και παιδιών.

Σε ποιους τομείς η Ελλάδα μπορεί να επιδείξει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των υπόλοιπων οικονομιών ώστε η ανάπτυξη να μη βασιστεί πάλι σε εγχώρια κατανάλωση τροφοδοτούμενη από δανεισμό, αλλά σε εξαγωγές ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών;

Εμείς δεν μπορούμε να στηριχθούμε κυρίως στο χαμηλό εργατικό κόστος, επειδή βρισκόμαστε σε ένα στάδιο ανάπτυξης τέτοιο που δε θα μπορέσουν ποτέ οι μισθοί μας να συγκριθούν με τις οικονομίες πραγματικά χαμηλού κόστους. Αυτό δε σημαίνει ότι μπορούμε να αυξάνουμε αλόγιστα τις αμοιβές ερήμην της ανταγωνιστικότητας. Αν καταφέρουμε να προσφέρουμε στην παγκόσμια αγορά σύνθετα ή ποιοτικά ή, έστω, ιδιαίτερα προϊόντα, τότε θα βρίσκουμε αγοραστές. Όσο η ποιότητα των αγαθών και των υπηρεσιών μας είναι μέτρια ή ασταθής και απρόβλεπτη, δεν έχουμε καμία ελπίδα. Χρειάζεται μακροχρόνια δέσμευση, κανόνες και συστηματική προσπάθεια, είτε αποφασίσουμε να ανταγωνιστούμε στο ελαιόλαδο είτε στις τουριστικές υπηρεσίες είτε στην εκπαίδευση (ή και σε όλα μαζί). Το μόνο σίγουρο είναι ότι η ανάπτυξη δεν μπορεί να βασιστεί στην επέκταση της γραφειοκρατίας του Δημοσίου ή στην επιβίωση άχρηστων εταιριών και οργανισμών, σαν αυτόν της αποξήρανσης της Λίμνης Κωπαΐδας – η οποία, ως γνωστόν, αποξηράνθηκε το 1930! Για να αναπτυχθεί ο ιδιωτικός τομέας, πρέπει να δημιουργηθεί χώρος από τον εξορθολογισμό του Δημοσίου.

Με δεδομένη την παρούσα έλλειψη ρευστότητας λόγω του αποκλεισμού της Ελλάδας από τις αγορές, τι μπορεί να γίνει σε αυτήν τη φάση ώστε να αμβλυνθεί η βαθιά ύφεση που έχει ενσκήψει στην ελληνική οικονομία;

Το πρώτο που πρέπει να γίνει μετά τη χορήγηση του δανείου είναι η εξυπηρέτηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου στην παραγωγή. Κι εκεί, χείριστο δείγμα πελατειακής νοοτροπίας είναι ότι η κυβέρνηση δίνει προτεραιότητα στην πληρωμή των εφάπαξ των συνταξιούχων του Δημοσίου παρά στη χρηματοδότηση παραγωγών στους οποίους χρωστάει. Η πληρωμή αυτών των οφειλών, αλλά και η σταδιακή αποκατάσταση της τραπεζικής ρευστότητας προς τον ιδιωτικό τομέα, πρέπει να γίνει με τρόπο απόλυτα διαφανή και αφήνοντας κατά μέρος τις πελατειακές λογικές. Αν εμπεδωθεί η πεποίθηση ότι για την ανταμοιβή χρειάζεται δουλειά, τότε μπορούν να πιάσουν τόπο και οι προσπάθειες. Ιεράρχηση, υπομονή και ειλικρίνεια. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος.

Δεν είναι ορατός ο κίνδυνος η αποστέρηση από την αγορά, μέσω των μέτρων που θα εφαρμοστούν, συνολικά 13,5 δισεκατομμυρίων ευρώ μέχρι το 2014, να επιτείνει την ύφεση;

Ορατότατος είναι ο κίνδυνος ως προς την ύφεση, αλλά ακόμα ζοφερότεροι οι κίνδυνοι αν αποτύχει η σταθεροποίηση… Τότε θα έχουμε πολύ μεγαλύτερη ύφεση, έλλειψη υποστηρικτικού μηχανισμού και αρνητικές προοπτικές. Με λίγα λόγια, κόλαση. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι μια μικρή ανοιχτή οικονομία σαν την Ελλάδα μπορεί να ελπίζει σε αναθέρμανση μόνο αν τονωθεί η ζήτηση από το εξωτερικό για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της. Γι αυτό πρέπει να σταθεροποιούμε την οικονομία εσωτερικά και να πιέζουμε για μια χαλάρωση πολιτικής στις ΗΠΑ, στη Γερμανία και στις BRICS (σ.σ.: Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική).

·  Αγορά Εργασίας

Εκτός από την επαναφορά της ελληνικής οικονομίας σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ποια άλλα μέτρα πρέπει να ληφθούν για τον περιορισμό της ανεργίας, η οποία σπάζει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο; Συμφωνείτε, για παράδειγμα, με τη μείωση του κατώτατου μισθού και τις πολιτικές ενίσχυσης της ευελιξίας στην αγορά εργασίας;

Αφού η παραγωγικότητα δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει τους μισθούς που ανέβαιναν (κι εκείνη έπεφτε), θα πρέπει οι μισθοί να έρθουν σε ένα σημείο που να καθρεφτίζει την παραγωγικότητα. Αλλιώς δεν θα μπορεί κανείς να πουλάει σε κανέναν, κανείς δεν θα κάνει επενδύσεις και οι θέσεις εργασίας, αντί να αυξάνουν, θα μειώνονται. Η μείωση του κατώτατου μισθού ευνοεί την πρόσβαση στην αγορά εργασίας αυτών που σήμερα είναι περισσότερο αποκλεισμένοι: των νέων και των γυναικών. Όμως, για να αποδώσει αυτό το μέτρο και να τονωθεί η απασχόληση, χρειάζονται κι άλλα πράγματα: πρέπει να συνδυάζεται και με πραγματική ευελιξία ώστε να μην αποθαρρύνονται οι προσλήψεις. Αν η ευελιξία στην αγορά εργασίας δεν συνοδευτεί με την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά προϊόντων, τότε η μείωση των μισθών θα οδηγήσει σε αύξηση των κερδών χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Επιπλέον, πρέπει να υπάρχει και ουσιαστική (όχι προσχηματική) αξιοποίηση των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης που είναι προσανατολισμένες προς τους νέους εργαζόμενους.

·  Δημόσιο Χρέος

Έχει τεθεί ο στόχος της μείωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους στο 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2020 ώστε να καταστεί βιώσιμο. Εκτιμάτε ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την εφαρμογή μιας νέας, διαφορετικής μορφής από το PSI (Private Sector Involvement), αναδιάρθρωσης;

Το πιο πιθανό είναι να χρειαστεί κάποια αναδιάρθρωση που θα “κουρεύει” το χρέος προς τον επίσημο τομέα (κράτη). Όμως, δε νομίζω πως βοηθάει κανέναν (και ασφαλώς ούτε την οικονομία) η λεπτομερής συζήτηση που διεξάγεται γύρω από το πόσο, ποιος, πότε, κλπ. θα “κουρευτεί” και ανακατεύει πολύ τεχνικούς όρους σε συζητήσεις μη ειδικών. Το μόνο που πετυχαίνουν αυτές οι συζητήσεις είναι να παρατείνουν την αβεβαιότητα, να εξάπτουν την ανασφάλεια και να διατηρούν σε συνεχή εκκρεμότητα μια αναβλητικότητα, όταν το ζητούμενο είναι η λήψη αποφάσεων και η αποφασιστική υλοποίησή τους. Πάντως, αυτό που πρέπει να καταλάβουμε όλοι μας είναι ότι δεν υπάρχει “κούρεμα” που να υποκαθιστά την προσπάθεια του καθενός από μας ατομικά. Όσο και να “κουρευτεί” το χρέος, πάλι εμείς θα πρέπει να προσπαθούμε εντόνως.

Έχουμε δεσμευτεί στην υλοποίηση ενός προγράμματος αποκρατικοποιήσεων ύψους 11 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2016, με στόχο τη ριζική μείωση του χρέους μας. Η καταβαράθρωση των χρηματιστηριακών τιμών των εισηγμένων δημοσίων επιχειρήσεων δε ναρκοθετεί το πρόγραμμα αυτό;

Άλλο ένα παράδειγμα αναβληθείσας μεταρρύθμισης... Πάντως, πέρα από τις επιπτώσεις που έχει η κάμψη των χρηματιστηριακών τιμών στον περιορισμό των εισπράξεων, η ιδιωτικοποίηση πρέπει να γίνει για λόγους αποδοτικότητας και χρηστής λειτουργίας των επιχειρήσεων αυτών. Ο χρόνος δεν μπορεί να γυρίσει πίσω και, ενώ είναι σίγουρο πως θα είχαμε εισπράξει περισσότερα αν τις είχαμε πουλήσει παλιότερα, είναι εξίσου σίγουρο πως, αν αποτύχει το πρόγραμμα σταθεροποίησης, η αξία τους στο μέλλον θα είναι ακόμα χαμηλότερη. Στα οικονομικά πρέπει να κοιτάς μπροστά και όχι να κλαις για χαμένες ευκαιρίες. Οι χαμένες ευκαιρίες χάθηκαν (όπως ακριβώς λέει το όνομά τους).

Λαμβάνοντας υπόψη τα γνωστά προβλήματα της ελληνικής γραφειοκρατίας και τα νομικά εμπόδια που θα εγερθούν, σε ποιο βαθμό είναι δυνατό να λάβει χώρα η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου;

Ακριβώς επειδή η ελληνική γραφειοκρατία έχει προβλήματα, πρέπει η ακίνητη περιουσία του Δημοσίου να βρεθεί, ώστε να έχει κάποια πιθανότητα αξιοποίησης. Έχετε περάσει τελευταία από τα «πρότυπα Ξενία» που είχαν χτιστεί με τόσες ελπίδες στη δεκαετία του 1960;

Ποια περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου κρίνετε ότι πρέπει να τεθούν σε προτεραιότητα για πώληση ή εκχώρηση των δικαιωμάτων χρήσης τους σε ιδιώτες;

Το Δημόσιο δεν είναι βιομήχανος ούτε σπιτονοικοκυρά. Δε δικαιολογείται να έχει ακίνητη περιουσία και πρέπει να βρει έναν τρόπο να την αποδυθεί.

·  Οι πολιτικές της Ευρωζώνης

Η δυνατότητα παρέμβασης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας στην πρωτογενή αγορά κρατικών ομολόγων και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη δευτερογενή αγορά χωρίς ποσοτικούς περιορισμούς, που πρόσφατα αποφασίστηκε, εκτιμάτε ότι αρκεί για να αναχαιτιστεί η επέκταση της κρίσης δανεισμού στα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης;

Ήταν, σίγουρα, μια αποφασιστική κίνηση, που έγινε δεκτή με ανακούφιση. Χρειαζόμαστε κι άλλες τέτοιες κινήσεις και στην πραγματική οικονομία.

Πόσο πιθανή κρίνετε την υιοθέτηση της λύσης του ευρωομολόγου ώστε να υπάρξουν κοινά επιτόκια δανεισμού για όλα τα μέλη;

Το ευρωομόλογο, δηλαδή η κοινή ευθύνη για το δανεισμό της κάθε μίας χώρας, έχει λογική μόνο όταν υπάρχει και κοινός έλεγχος στη δημιουργία αυτού του δανεισμού. Αλλιώς, θα ξοδεύουν οι “έξυπνοι” και θα πληρώνουν τα “κορόιδα”. Δοκιμάστε το στην επόμενη συνέλευση της πολυκατοικίας σας και θα δείτε πόσο εύκολα προκύπτει η λογική των εχθρών του ευρωομολόγου. Το ευρωομόλογο θα προκύψει αφού πρώτα επιτύχει η σταθεροποίηση της Ελλάδας, με οποίο κόστος αυτό θα συνεπάγεται για εμάς τους Έλληνες. Δυστυχώς.

Το δημοσιονομικό σύμφωνο που προωθεί η Άνγκελα Μέρκελ για τα ευρωπαϊκά κράτη κατακρίνεται για έμμονη στη λιτότητα και έλλειψη αναπτυξιακών πολιτικών. Εσείς τι γνώμη έχετε για το περιεχόμενο του;  

Αν η κ. Μέρκελ ήταν σίγουρη ότι οι χώρες σαν τη δική μας, όταν λένε κάτι, το εννοούν, θα μπορούσε να ήταν πιο ελαστική. Όσο το δημοσιονομικό σύμφωνο προσπαθεί να αντισταθμίσει πληθωριστικές τάσεις αλλού, τόσο θα αναγκάζεται να υιοθετεί μια πιο περιοριστική τάση σαν αντίβαρο. Το ευρώ και η επιτυχία του συνεχώς σπρώχνουν προς μεγαλύτερη και βαθύτερη ενοποίηση. Αυτό σημαίνει στενότητα για εμάς και επεκτατική πολιτική στο κέντρο της Ευρώπης. Αυτό, όμως, θα γίνει αν προκύψει μια πραγματικά ενιαία μακροοικονομική πολιτική.

·  Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

Ποιες δομικές αλλαγές πρέπει να γίνουν στη λειτουργία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος ώστε να τεθεί υπό έλεγχο η ανεξέλεγκτη και στρεβλή ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα και να περιοριστεί η επίδραση των αγορών στην καθημερινή μας ζωή;

Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα πρέπει να εργαστεί κυρίως για την καταπολέμηση της φτώχειας, της πείνας και της καταπίεσης σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Ακόμα και μετά τα 350 ευρώ που μειώθηκε ο μισθός μου, ως καθηγήτριας στο Πάντειο, το μήνα που πέρασε, δε νομίζω πως έχω φτάσει κοντά στις περιπτώσεις αναξιοπαθούντων που μόλις προανέφερα. Αν δεν καταλάβουμε ποια είναι η πραγματική μας συγκριτική θέση στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, δεν υπάρχει η παραμικρή ελπίδα να τη βελτιώσουμε.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «University Press» το Μάρτιο του 2013:

http://www.universitypress.gr/συνεντευξη-αντιγονηλυμπερακη/

Μέρος της δημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα «ΕΞΠΡΕΣ» στις 3 Φεβρουαρίου 2013:

http://www.express.gr/news/finance/682166oz_20130204682166.php3