Του καθηγητή Σάββα Ρομπόλη, Μάρτιος 2015.

Σάββας Ρομπόλης

–  Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου. 
–  Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ) την περίοδο 1990 – 2014.
– Εμπειρογνώμονας της Ομάδας Εργασίας για τη Μετανάστευση στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) την περίοδο 2000 – 2010.
– Μέλος του Επιστημονικού Προσωπικού του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) την περίοδο 1977 – 1986.

·  Η χρεοκοπία της Ελλάδας

Ποιοι είναι οι κυριότεροι λόγοι που οδήγησαν την Ελλάδα το 2010 στα πρόθυρα της ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας;

Η κρίση χρέους στη χώρα μας (2010) και τις άλλες μεσογειακές χώρες αποτέλεσε την προδιαγεγραμμένη έκβαση της δανειακής ανάπτυξης που γνώρισαν η Ελλάδα και οι άλλες χώρες του Νότου, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Έτσι, η Ελλάδα και οι άλλες μεσογειακές χώρες μετέτρεψαν τις οικονομίες τους, διαμέσου του μοντέλου της άνισης ανάπτυξης και του δανεισμού, σε οικονομίες του τουρισμού και των υπηρεσιών, παράλληλα με τη συρρίκνωση του αγροτικού και του μεταποιητικού τομέα οικονομικής δραστηριότητας. Στο πλαίσιο αυτού του μοντέλου, οι αναπτυγμένες χώρες της βόρειας Ευρώπης εξασφάλισαν τη μεταφορά σημαντικών πόρων από τη νότια στη βόρεια Ευρώπη, καλύπτοντας το δημιουργούμενο έλλειμμα πόρων με τον αδιάκοπο δανεισμό, η ένταση και οι συνθήκες αποπληρωμής του οδήγησαν την Ελλάδα το 2010 στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.

Ορισμένες πολιτικές δυνάμεις του Τόπου, αλλά και μία μειονότητα των αναλυτών, υποστήριξαν ότι θα ήταν πιο συμφέρουσα για την Ελλάδα μια εθελούσια αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους από την προσφυγή της στο μηχανισμό στήριξης το Μάιο του 2010. Με άλλα λόγια, θα ήταν προτιμότερο τότε να δηλώναμε ευθαρσώς ότι αδυνατούμε να ικανοποιήσουμε το σύνολο των υποχρεώσεών μας στους πιστωτές μας, καλώντας τους σε διαπραγματεύσεις για το ακριβές ποσοστό αποπληρωμής. Συμμερίζεστε την άποψη αυτή;

Συμμερίζομαι την αναγκαιότητα διαπραγμάτευσης για την αναδιάρθρωση του χρέους με την ενεργό παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) στην αγορά ομολόγων, με αύξηση του νομίσματος, καθώς και την έκδοση ευρωομολόγων. Έτσι, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πλήττονταν και πλήττονται από την κρίση χρέους θα απαλλαγούν από το άγος του χρέους και θα κατευθύνουν τους πόρους στη χρηματοδότηση της ανάπτυξής τους, για την ανάσχεση της ύφεσης, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την ανασυγκρότηση του κράτους πρόνοιας.

·  Οι πολιτικές των Μνημονίων

Η κριτική που ασκήθηκε στα Μνημόνια αφορούσε περισσότερο την υπερφορολόγηση του ιδιωτικού τομέα. Ο στόχος για άμεση παραγωγή πρωτογενούς πλεονάσματος μπορούσε να είχε επιτευχθεί διαφορετικά;

Δυστυχώς, η κριτική που ασκήθηκε στα Μνημόνια αφορούσε περισσότερο την εσωτερική τους λογική και τα μέτρα νεοφιλελεύθερης πολιτικής, και λιγότερο τη στρατηγική τους. Η στρατηγική τους απέβλεπε στην πλήρη απαξίωση της εργασίας και την επιλεκτική απαξίωση της παραγωγής, ως εργαλεία εμβάθυνσης του μοντέλου της άνισης ανταλλαγής Βορρά – Νότου και υπανάπτυκτης παραγωγικά ενσωμάτωσης των οικονομιών της ανατολικής και μεσογειακής Ευρώπης στο νέο πλαίσιο του ευρωπαϊκού καταμερισμού εργασίας, ενδυναμώνοντας κατ’ αυτό το πρότυπο την οικονομική και πολιτική εξάρτηση των χωρών κρίσης χρέους από τους δανειστές.

Με ποιους τρόπους θα μπορέσει να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό του Ελληνικού Δημοσίου για την περίοδο 2015-2016; Είμαστε μακριά ακόμα από μία βιώσιμη έξοδο στις αγορές;

Από την πλευρά της ελληνικής οικονομίας, η κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού θα επέλθει με την ανάπτυξη, την ανακοπή της λιτότητας, τις επενδύσεις (δημόσιες και ιδιωτικές) και την έξοδο στις αγορές. Από την πλευρά των δανειστών, η επιδίωξη κάλυψης του χρηματοδοτικού κενού προσανατολίζεται στη λιτότητα, στο δανεισμό και στην περαιτέρω αύξηση του χρέους. Εκτιμώ ότι αυτή η διαφοροποίηση θα αποτελέσει, μεταξύ των άλλων, αντικείμενο διαπραγμάτευσης της νέας ελληνικής κυβέρνησης με τους εκπροσώπους των δανειστών της χώρας μας.

·  Οικονομική Ανάπτυξη

 

Ποιες διαρθρωτικές αλλαγές πρέπει να γίνουν, ώστε η Ελλάδα να επανέλθει σε υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης;

Η ελληνική οικονομία δεν θα μπορέσει να επανέλθει σε υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης με τις αποκαλούμενες «διαρθρωτικές αλλαγές», που στην ουσία περιλαμβάνουν την παράταση της λιτότητας, την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, την ανυπαρξία συλλογικών διαπραγματεύσεων και συλλογικών συμβάσεων εργασίας, καθώς και τη μετατροπή του κράτους πρόνοιας σε κράτος φιλανθρωπίας. Με άλλα λόγια, το μοντέλο της φθηνής εργασίας, καθώς και αυτό της “κινέζικης Ελλάδας”, απαιτείται να τεθεί στο περιθώριο του νέου μετανεοφιλελεύθερου κύκλου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, που θα στοχεύει στην ποιοτική αναβάθμιση της εργασίας, της τεχνολογίας και της παραγωγής.

Σε ποιους τομείς η Ελλάδα μπορεί να επιδείξει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των υπόλοιπων οικονομιών, ώστε η ανάπτυξη να μη βασιστεί πάλι σε εγχώρια κατανάλωση τροφοδοτούμενη από δανεισμό αλλά σε εξαγωγές ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών;

Το πρότυπο της άνισης και δανειακής ανάπτυξης στην Ελλάδα και στις άλλες μεσογειακές χώρες χρεοκόπησε. Το ζητούμενο, όμως, δεν είναι η μετατροπή των οικονομιών τους από οικονομίες της ζήτησης (κεϋνσιανή αντίληψη) σε οικονομίες της προσφοράς (νεοκλασική αντίληψη), που με το περίγραμμα της «εσωτερικής υποτίμησης» εγκαθίδρυσε στην ελληνική οικονομία την ύφεση, την ανεργία και τη φτώχεια. Κατά συνέπεια, το παραγωγικό ζητούμενο για την ελληνική οικονομία είναι ο σχεδιασμός και η εγκαθίδρυση ενός αναπτυξιακοκεντρικού και κοινωνικοκεντρικού παραγωγικού προτύπου με ηγετικούς κλάδους την ενέργεια, το γεωργικό τομέα, τις νέες τεχνολογίες, τον τουρισμό, τις υποδομές – δίκτυα, τα τρόφιμα – ποτά, τα δομικά – μεταλλικά ορυκτά και τη φαρμακοβιομηχανία.

·  Αγορά Εργασίας

 

Εκτός από την επαναφορά της ελληνικής οικονομίας σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, ποια άλλα μέτρα πρέπει να ληφθούν για τον περιορισμό της ανεργίας, η οποία επισήμως καταγράφεται σε ποσοστά μεγαλύτερα του 25% του εργατικού δυναμικού;
Τα πρόσφατα (Φεβρουάριος 2015) στατιστικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αναδεικνύουν ότι το ποσοστό ανεργίας κατά το Νοέμβριο 2014 ήταν 25,8% (1.229.000 άνεργοι). Ο σταδιακός περιορισμός του επιπέδου της ανεργίας στην Ελλάδα θα επιτευχθεί με τον προσανατολισμό επενδυτικών δαπανών στους προαναφερόμενους ηγετικούς κλάδους παραγωγής. Διαφορετικά, μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας θα κινείται σε επίπεδα ανεργίας της τάξης του 19% - 20%.

Συμφωνείτε με τη μείωση του κατώτατου μισθού και τις πολιτικές ενίσχυσης της ευελιξίας στην αγορά εργασίας;

Δεν συμφωνώ, δεδομένου ότι, όπως απέδειξε η σχετική έρευνα, αλλά και η κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα, οι πολιτικές αυτές δεν συνέβαλαν, όπως υποστηριζόταν από την τρόικα, στη βελτίωση του επιπέδου ανταγωνιστικότητας και στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Αντίθετα, συνέβαλαν, στο βαθμό που τους αφορά, στην απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, στην ύφεση, στην ανεργία και στη φτωχοποίηση του πληθυσμού.

·  Δημόσιο Χρέος

Έχει τεθεί ο στόχος της μείωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους στο 124% του ΑΕΠ μέχρι το 2020, ώστε να καταστεί βιώσιμο. Εκτιμάτε ότι μπορεί αυτό να επιτευχθεί μόνο με μείωση επιτοκίων και επέκταση της περιόδου αποπληρωμής των επίσημων πιστωτών;

Για να επιτευχθεί με βεβαιότητα ο προαναφερόμενος στόχος, απαιτείται, εκτός από τη μείωση των επιτοκίων και την επέκταση της περιόδου αποπληρωμής, σχεδιασμός και εγκαθίδρυση συνθηκών ανάπτυξης τα επόμενα έξι χρόνια.

Μια πολιτική διαπραγμάτευση με τους επίσημους πιστωτές μπορεί να καταλήξει σε “κούρεμα” του ελληνικού χρέους; Υπάρχει κίνδυνος για τη θέση της Ελλάδας στην Ευρωζώνη από μονομερείς ενέργειες στο θέμα αυτό;

Μια πολιτική διαπραγμάτευσης στο συγκεκριμένο ζήτημα θα καταλήξει, κατά την εκτίμησή μου, σε κάποια μορφή αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, γεγονός που δεν θα απειλήσει τη θέση της Ελλάδας στην Ευρωζώνη.

Για ποιον λόγο δεν έχουμε ακόμα τα επιθυμητά οφέλη από το μέτωπο της αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου;

Ο λόγος είναι ότι οι τιμές πώλησης της ακίνητης δημόσιας περιουσίας είναι αρκετά υποτιμημένες και οι αγοραστές δεν έχουν προχωρήσει στην πραγματοποίηση ή την ολοκλήρωση των επενδυτικών τους σχεδίων.

·  Οι πολιτικές της Ευρωζώνης

Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο που υπογράφηκε το 2012 μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ κατακρίνεται για έμμονη στη λιτότητα και έλλειψη αναπτυξιακών πολιτικών. Εσείς τι γνώμη έχετε για το περιεχόμενο του;

Εκτιμώ ότι το Δημοσιονομικό Σύμφωνο του 2012 αποτελεί την παγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεωρεί ότι η εξισορρόπηση των μακροοικονομικών μεγεθών και η σταθεροποίηση της ευρωπαϊκής οικονομίας θα επέλθει με τη λιτότητα και όχι με την ανάπτυξη, τις επενδύσεις, τη νέα τεχνολογία, την καινοτομία, τη ρύθμιση της αγοράς εργασίας και την αναβάθμιση ή την ανασύσταση του κράτους πρόνοιας.

Πολλοί οικονομολόγοι ισχυρίζονται ότι το θεμελιώδες πρόβλημα λειτουργίας της Ευρωζώνης απορρέει από τη διαφορά ανταγωνιστικότητας μεταξύ των χωρών του Βορρά και των χωρών του Νότου. Είναι ποτέ δυνατόν, στο μέλλον, να τεθούν όρια στο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των βόρειων χωρών της Ευρωζώνης (όπως είχε προτείνει κάποτε ο John Maynard Keynes) ή να δρομολογηθεί μία σημαντική μεταβίβαση πόρων από το Βορρά στο Νότο, ώστε να εξασφαλιστεί η ομαλή ανακύκλωση των πλεονασμάτων στο εσωτερικό της Ευρωζώνης;

Πράγματι, το μοντέλο της άνισης ανταλλαγής αποτελεί το θεμελιώδες πρόβλημα λειτουργίας της Ευρωζώνης, Η απάντηση στο πρόβλημα αυτό είναι η εγκαθίδρυση του προτύπου της ισομερούς ανάπτυξης στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού καταμερισμού εργασίας, με την αναδιανομή των πόρων και του εισοδήματος.

·  Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Σύστημα

Ποιες δομικές αλλαγές πρέπει να γίνουν στη λειτουργία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, ώστε να τεθεί υπό έλεγχο η ανεξέλεγκτη και στρεβλή ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα και να περιοριστεί η επίδραση των αγορών στην καθημερινή μας ζωή;

Σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο απαιτείται η κυριαρχία της πολιτικής και της οικονομίας επί των αγορών, με την έννοια της αποκατάστασης της σχέσης οικονομίας και χρηματοπιστωτικού τομέα, καθώς και της σχέσης οικονομίας και επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, η παράταση του συσχετισμού υπέρ των αγορών σε βάρος της δημοκρατίας (πολιτικής) και της οικονομίας απειλεί σοβαρά την ευρωπαϊκή συνοχή και προοπτική, επιφέροντας, παράλληλα, ένα ισχυρό πλήγμα στο μακράς πνοής ευρωπαϊκό σχέδιο της εμβάθυνσης της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ολοκλήρωσης.

Οι καταθέσεις του ελληνικού τραπεζικού συστήματος είναι εξασφαλισμένες σε κάθε περίπτωση; Πρόσφατα είδαμε να επιβάλεται “κούρεμα” στις άνω των 100.000 ευρώ στην Κύπρο…

Παρά τα όσα δυσμενή συνέβησαν στην Κύπρο, εκτιμώ ότι οι καταθέσεις του ελληνικού τραπεζικού συστήματος είναι εξασφαλισμένες.

Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Reporter.gr στις 18 Μαρτίου 2015:
http://www.reporter.gr/Eidhseis/Oikonomia/257486-Sabbas-Rompolhs-Ochi%C2%BB-sthn-%C2%ABkinezikh-Ellada%C2%BB

Δημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα «University Press» τον Απρίλιο του 2015:

http://www.universitypress.gr/συνέντευξη-με-τον-καθηγητή-κ-σάββα-ρομ/