Κώστας Γουλιάμος
Αντιπρύτανης Ερευνών & Διεθνών Σχέσεων του Ευρωπαϊκού Πανεπιστήμιου Κύπρου.
Με μνημόνια ή χωρίς μνημόνια, η λιτότητα επιβάλλεται ως ταξική ιδεολογία και πολιτική, διαπιστώνει ο Κώστας Γουλιάμος, εκτιμώντας ότι επιστρέφουμε ολοταχώς στον 19ο αιώνα με την επανάληψη αντικοινωνικών συνταγών μερίδας οικονομολόγων εκείνης της εποχής. Χαρακτηρίζει, μάλιστα, την πολιτική αυτή ένα “διαρκές πραξικόπημα” στην καρδιά των κοινωνικών συσχετισμών, στην καρδιά του κοινωνικού κράτους. Για τις οικονομικές εξελίξεις στη Μεγαλόνησο, ο Αντιπρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου αναφέρει ότι η τραπεζική βιομηχανία αποσταθεροποίησε, όχι απλώς την οικονομία, αλλά και την ίδια την κοινωνία της Κύπρου μιλώντας για οικονομικό έγκλημα από τις τράπεζες. Τέλος, θεωρεί πολιτική φαντασίωση το ενδεχόμενο να μεταβληθεί η άκαμπτη στάση της Άγκυρας στο Κυπριακό λόγω της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας.
Πώς βιώνει η Κύπρος την οικονομική κρίση;
Μολονότι υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, εντούτοις σε όλες κυριαρχούν πέντε βασικοί τύποι συμπτωμάτων κρίσης. Αρχικά, μιλάμε για δομική κρίση του κεφαλαίου ή έστω μιας σημαντικής μερίδας του. Αναφέρομαι πρωτίστως στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Έπειτα, διακρίνουμε την κρίση της Ευρωζώνης. Η κυπριακή πορεία προς την κρίση, συγκεκριμένα, καθορίστηκε από τη συμμετοχή της νήσου στην Ευρωζώνη, όπως δηλαδή συνέβη και με άλλες χώρες του Νότου (Πορτογαλία, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία). Υιοθετήσαμε το ευρώ πιστεύοντας σε σύγκλιση με τις πιο αναπτυγμένες χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα. Ωστόσο, δε λήφθηκε σοβαρά υπόψη πως η νομισματική ένωση είχε, και εξακολουθητικά έχει, διαρθρωτικές αδυναμίες συμπεριλαμβανομένου του άκαμπτου οικονομικού και πολιτικού πλαισίου της, μέχρι τους παγωμένους γερμανικούς μισθούς. Αναμφίβολα, πρόκειται για μια εσφαλμένη νομισματική ένωση που διαχωρίζει την Ευρώπη σε κέντρο και περιφέρεια. Έπειτα, βιώνουμε παντού την κρίση της εργασίας που αποτυπώνεται με την αύξηση της ανεργίας, τη συρρίκνωση του εισοδήματος, τη ‘μαύρη εργασία’ και, βέβαια, την επανεμφάνιση πληθυσμών σε συνθήκες περιθωριοποίησης που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Επιπλέον, παρατηρούμε σημαντικές μεταγγίσεις υπεραξίας από ορισμένα κεφάλαια σε άλλα. Και τέλος, μιλάμε για θεσμική κρίση του καπιταλιστικού κράτους με χαρακτηριστικό γνώρισμα την όξυνση των ταξικών αντιθέσεων. Υπό αυτές τις συνθήκες ιδιόμορφης αστάθειας παρατηρούμε την εργασία να μετασχηματίζεται, όπως προσφυώς έχει λεχθεί, σε συντελεστή ανάσχεσης των μειώσεων της κερδοφορίας του κεφαλαίου αφού, με μνημόνια ή χωρίς μνημόνια, επιβάλλεται η λιτότητα ως ταξική ιδεολογία και πολιτική. Εν ολίγοις, επιστρέφουμε ολοταχώς στο 19ο αιώνα, όπου οι ίδιες πολιτικές δυνάμεις που στηρίζουν σήμερα στην Ευρώπη την ιδεολογία της λιτότητας ως του κατ' εξοχήν μέσου για την οικονομική ανάκαμψη, επαναλαμβάνουν δυστυχώς τις αντικοινωνικές συνταγές μερίδας οικονομολόγων εκείνης της εποχής. Λόγου χάρη του James Mill ή του John Stuart Mill. Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική της λιτότητας που επιβάλλεται από ένα διευθυντήριο στις χώρες του Νότου –με κατακόρυφη πτώση των μισθών και συντάξεων, συνεχείς αυξήσεις φόρων και σημαντικές περικοπές δαπανών– υποδηλοί ένα “διαρκές πραξικόπημα” στην καρδιά των κοινωνικών συσχετισμών, στην καρδιά του κοινωνικού κράτους. Τελικά, μιλάμε για την κρίση του κράτους.
Το γεγονός ότι η έκθεση των κυπριακών τραπεζών στα τοξικά ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου ήταν η βασική αιτία μετάδοσης της κρίσης σε εσάς έχει επηρεάσει τα συναισθήματα του ελληνοκυπριακού λαού για τους Έλληνες;
Η στάση των Ελληνοκυπρίων για τους Ελλαδίτες διέπεται πάντοτε από συναισθήματα αλληλεγγύης. Με την κρίση, όμως, απελευθερώνονται ταυτόχρονα και δυνάμεις με αξιόπιστη, προοδευτική και αποτελεσματική επικοινωνία, που προωθεί βαθύτερα συναισθήματα αλληλεγγύης και προσφοράς. Η Κύπρος στέκεται αρωγός σ’ αυτές τις πραγματικά δύσκολες ώρες που διανύει ο ελληνικός λαός. Πέραν τούτου, είμαι από εκείνους που δεν υιοθετούν την άποψη πως τα τοξικά ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου ήταν η βασική αιτία μετάδοσης της κρίσης στην Κύπρο. Συνέτειναν ή, αν θέλετε, εντατικοποίησαν την κρίση. Όμως, οφείλουμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα ολιστικά και στη ρίζα του. Θα έλεγα, λοιπόν, πως οι τράπεζες βρίσκονται στο επίκεντρο της κρίσης της Ευρωζώνης. Οι χώρες του Νότου με την ένταξη στην Ευρωζώνη έχασαν την ανταγωνιστικότητά τους. Το αποτέλεσμα ήταν τα τεράστια εξωτερικά ελλείμματα, τα οποία χρηματοδοτήθηκαν με δανεισμό από τις τράπεζες του ευρωπαϊκού κέντρου. Η Κύπρος, όπως και κάθε χώρα του Νότου, ήταν στο έλεος του νεοκαπιταλισμού, στο έλεος του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου. Πέραν τούτου, με την υιοθέτηση του ευρώ οι ανάγκες ρευστότητας της κυπριακής οικονομίας μετατράπηκαν σε ανάγκες δανεισμού και κερδοσκοπίας για τις τράπεζες. Έτσι, η κυπριακή οικονομία που διακρινόταν πριν το ευρώ για τα χαμηλά επίπεδα δανεισμού, ιδιωτικού και δημόσιου, βρέθηκε λίγο πριν και κυρίως μετά την ένταξη στην Ευρωζώνη να πνίγεται στα χρέη. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ το 2000 το ιδιωτικό χρέος στην Κύπρο δεν άγγιζε το 60% επί του ΑΕΠ, το 2007 έφτασε το 200% και το 2011 εκτινάχτηκε στο 308,7% επί του ΑΕΠ. Το ιδιωτικό αυτό χρέος βαραίνει πρωτίστως τις τράπεζες και σήμερα καλείται ο κυπριακός λαός να το φορτωθεί μέσα από κρατικούς προϋπολογισμούς. Σε τελευταία ανάλυση, αποδείχθηκε ότι η τραπεζική βιομηχανία και οι "λογικές" περί ελεύθερης αγοράς αποσταθεροποίησαν, όχι απλώς την οικονομία, αλλά και την ίδια την κοινωνία της Κύπρου.
Στην Ελλάδα υπάρχουν διαφωνίες για την κατανομή των ευθυνών, μεταξύ πολιτικών και πολιτών, για την κατάσταση της οικονομίας και την κρίση αξιών. Οι κύπριοι πολίτες αποδίδουν την κύρια ευθύνη για τα εκεί τεκταινόμενα στους πολιτικούς;
Οι πολιτικά δαήμονες πολίτες αποδίδουν την κρίση, όχι μόνο στο πολιτικό σύστημα, αλλά και στο επιχειρηματικό περιβάλλον και, πιο συγκεκριμένα, στην τραπεζική βιομηχανία. Άλλωστε, αυτό που έγινε στην Κύπρο από τις τράπεζες είναι οικονομικό έγκλημα. Πρόκειται για σκάνδαλο, ισόβαθμο του χρηματιστηριακού. Δεν είναι τυχαίο που αυτή την περίοδο διεξάγει έρευνα για τις τράπεζες η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.
Εκτιμάτε ότι οι πανεπιστημιακοί μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης; Αν ναι, με ποιο τρόπο;
Αναντίλεκτα, η πανεπιστημιακή κοινότητα μπορεί υπό προϋποθέσεις να αποτελέσει εκκολαπτήριο καινοτόμων ιδεών και αποτελεσματικών δράσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης. Μολοταύτα, οφείλει κανείς να διαγνώσει τι είδους προσέγγιση χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της κρίσης. Εάν, φερ’ ειπείν, πανεπιστημιακοί κύκλοι προσεγγίζουν το ζήτημα της αντιμετώπισης της κρίσης στο πλαίσιο μιας ευρύτερης πολιτικής στρατηγικής που αναπτύσσεται από κατ’ εξοχήν νεοφιλελεύθερα κέντρα αποφάσεων, τότε δε θα πετύχουν τίποτα περισσότερο από την πολιτική αυτοκτονία των χωρών τους. Άλλωστε, η νεοφιλελεύθερη αφήγηση και αρχιτεκτονική εκκολάπτει εν τοις πράγμασι την αποδόμηση του κοινωνικού κράτους, την αποδόμηση των δημοκρατικών – κοινωνικών κεκτημένων μέσω πρακτικών και μεθόδων τύπου «λιτότητας», «εκσυγχρονισμού» ή «ευελιξίας» στην αγορά εργασίας. Με τη στήριξη μιας τέτοιας αφήγησης ή αρχιτεκτονικής, το σύστημα της οικονομίας της αγοράς και της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης (λόγου χάρη, Συνθήκη Μάαστριχτ, Σένγκεν, NAFTA, κλπ.) δομεί αποικίες χρέους. Δομεί μια συνεχή κρίση με διάφορα πρόσωπα και προσωπεία (χρηματοπιστωτική, ενεργειακή, νομισματική, τροφίμων, θεσμών και αξιών) αλλάζοντας και μεταλλάσσοντας προς το χειρότερο το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων. Πιστεύω πως «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός». Ένας κόσμος που με την ανάπτυξη δημοκρατικής και κριτικής παιδείας εκμηδενίζει φαινόμενα ρατσιστικής και σοβινιστικής κουλτούρας. Πιστεύω, λοιπόν, σε εκείνο το πανεπιστημιακό σύστημα που εστιάζει σε μια κοινωνία ίσων και αυτόνομων πολιτών. Που δεν εκκολάπτει ερευνητικά εργαλεία και μεθόδους που εμπεδώνουν και διευρύνουν τις εισοδηματικές ανισότητες ή καταστρέφουν το οικοσύστημα. Που δεν υποσκάπτουν το κοινωνικό κεφάλαιο και εκθέτουν τα νοικοκυριά με χαμηλότερα εισοδήματα σε μεγαλύτερη παθογένεια. Ξέρετε, μιλάμε σήμερα για ανάπτυξη και, δυστυχώς, την ταυτίζουμε μόνο με την οικονομία. Όμως, το ζητούμενο στην εποχή μας είναι η κοινωνική ανάπτυξη, μια κοινωνική καινοτομία με όρους, βέβαια, και συνιστώσες ολιστικής δημοκρατίας, αλλά και προοδευτικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης.
Το κυπριακό πρόβλημα παραμένει άλυτο και οι διεθνολόγοι εκτιμούν ότι τα κλειδιά της λύσης βρίσκονται στην Άγκυρα. Θεωρείτε πως η άκαμπτη τουρκική στάση μπορεί να μεταβληθεί στην πορεία ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Αποτελεί κατάλοιπο καντιανής ουτοπίας, αν όχι πολιτική αβελτηρία, να πιστεύουν κάποιοι διεθνολόγοι ή και πολιτικοί πως η τουρκική στάση πρόκειται να μεταβληθεί με την πορεία ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. Προφανώς δε γνωρίζουν σε βάθος το “βαθύ κράτος” της Άγκυρας και τον υπονομευτικό ρόλο του Λονδίνου. Δεν είναι, λοιπόν, υπερβολή αν αναφέρω πως αυτή η προσέγγιση ανήκει στη σφαίρα της μηχανιστικής αντίληψης με στοχευμένο αποπροσανατολισμό και πολιτική φαντασίωση, που ουδεμία ή ελάχιστη σχέση έχει με τη γεωπολιτική και τους διεθνείς συσχετισμούς δυνάμεων. Επιτρέψτε μου, παράλληλα, να ισχυριστώ πως η επανένωση της Κύπρου μπορεί να επέλθει μόνο μέσα από πολιτικές διαδικασίες και, κυρίως, μέσα από κοινωνικές πιέσεις και τάσεις.
Αληθεύει ότι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιου Κύπρου προετοιμάζει τη λειτουργία κάποιου παραρτήματος στην Αθήνα;
Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιου Κύπρου είναι ένας οργανισμός – μέλος του μεγαλύτερου δικτύου πανεπιστημίων στον κόσμο, της Laureate International Universities – που πρωτοπορεί στην έρευνα και καινοτομεί σε προγράμματα σπουδών σε πολλά επίπεδα. Αρκεί να σας αναφέρω ότι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου έλαβε την ανώτατη διάκριση ECTS Label από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για μια σημαντική διάκριση στο χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης, που απονεμήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζοντας μέσω αυτής της διαδικασίας τις άριστες επιδόσεις του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου. Έτσι, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου είναι το πρώτο και μοναδικό ίδρυμα από όλα τα κρατικά και μη κρατικά πανεπιστήμια, όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και στην Ελλάδα, που κατακτά το ECTS Label (Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς και Συσσώρευσης Πιστωτικών Μονάδων). Αξίζει να σημειωθεί πως με αυτή την ευρωπαϊκή αναγνώριση το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο συγκαταλέγεται στα 40 κορυφαία πανεπιστήμια που κατέχουν το ECTS Label σε όλη την Ευρώπη. Όσο για τη φυσική του παρουσία στην Ελλάδα, θα έλεγα πως αυτό είναι κάτι που σχετίζεται με ειδική διοικητική μελέτη, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη πλείστους όσους κρίσιμους παράγοντες. Σε κάθε περίπτωση, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιου Κύπρου έχει συνάψει σημαντικές συμφωνίες με ελληνικά ακαδημαϊκά ιδρύματα, ινστιτούτα και οργανισμούς. Αναφέρω ενδεικτικά τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Δημοσίου Δικαίου, κλπ. Θέλω, παράλληλα, να σας διαβεβαιώσω ότι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιου Κύπρου κατανοεί τον ειδικό του ρόλο σαν μια πηγή κοινωνικού και διανοητικού πλούτου. Σε αυτόν το ρόλο, το ακαδημαϊκό προσωπικό του, οι φοιτητές και οι διοικητικές υπηρεσίες αναλαμβάνουν μεγάλη ευθύνη για τον εμπλουτισμό της ποιότητας της γνώσης στο κοινωνικό σύνολο και στην ανάπτυξη τόσο εντός, όσο και εκτός Κύπρου.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΕΞΠΡΕΣ» στις 20 Οκτωβρίου 2012:
http://www.express.gr/news/politics/651711oz_20121020651711.php3
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου